Rabin Samson Raphael Hirsch nazywany jest często “ojcem współczesnej ortodoksji”. Był niemieckim rabinem, który uważał, iż jest możliwym połączenie tradycji żydowskiej z zaangażowaniem w nowoczesny świat.
Uważał, że judaizm nie potrzebuje się zmieniać, aby wpasować się w nowoczesny świat, lecz to sami Żydzi muszą zmienić swoje nastawienie. Podejście to nazwał “Tora im Derech Erec”, czyli Tora w jedności ze świeckim światem. Nazwa ta odnosi się do słów Pirke Awot 2:2 “Dobra jest Tora razem z derech erec“. Termin ten dosłownie oznacza “ścieżkę świata”, ale oznacza zazwyczaj świeckie utrzymanie, zawód albo zachowanie właściwe ludziom. W interpretacji rabina Hirscha, derech erec oznaczało pełne zaangażowanie się w świat świecki, w zachodnią kulturę i naukę. Wierzył on, że jest możliwe pozostanie wiernym wartościom i praktykom judaizmu z równoczesnym zaangażowaniem w świat świecki.
Samson Raphael Hirsch urodził się w 1808 r. w Hamburgu. Zdobył zarówno edukację religijną, jak i świecką na Uniwersytecie w Bonn, gdzie studiował języki klasyczne, historię i filozofię. Jego nauczyciele oraz tradycja rodzinna przepełniona studiami nad Torą wpłynęły na jego decyzję, aby zostać rabinem, a nie kupcem, jak jego ojciec. W kolejnych latach był naczelnym rabinem księstwa Oldenburga, a później okręgów hanowerskich Aurich i Osnabrueck. W 1847 r. został naczelnym rabinem Moraw i Śląska Austriackiego.
Rabin Hirsch od samego początku swej kariery dzielił się swoimi poglądami na temat judaizmu, choć na początku pisał pod pseudonimem. Jego twórczość wprowadziła wiele poruszenia – pisał po niemiecku, lecz wspierał tradycyjny judaizm ze wszystkimi jego przykazaniami. Polemizował z tezami rodzącego się judaizmu reformowanego i pragnął ukazać, że jest możliwym, aby stać się pełnoprawnym członkiem świeckiej społeczności bez porzucania tradycyjnego judaizmu. Jego najsłynniejszą polemiką było “Dziewiętnaście listów o judaizmie” (przeczytaj je tutaj po hebrajsku lub angielsku), które napisał pod pseudonimem Ben Uziel. Była to odpowiedź na narodziny judaizmu reformowanego i próba przywiedzenia młodych Żydów z powrotem do boskiego prawa.
W swoim codziennym życiu zaadoptował styl Żydów reformowanych: ubierał się w zachodnim stylu osób duchownych, pozwolił na działalność chóru (męskiego) w synagodze, skrócił długość swej brody, a kazania wygłaszał po niemiecku. Naciskał również na zwrócenie się ku czytaniu Tory zamiast tradycyjnego studiowania Talmudu (w systemie pilpul, bardzo popularnym na wschodzie Europy)
W swoim podejściu musiał on często walczyć zarówno z Żydami preferującymi reformowanie judaizmu, jak i tymi, którzy nie zgadzali się na jakiekolwiek zmiany w dotychczasowym stylu życia.
Rabin Samson Raphael Hirsch zasłynął także ze swojego komentarza do Tory. Doceniono jego świeże podejście i komentarz ten bardzo szybko stał się obowiązkową lekturą dla wielu studiujących Torę. Rabin Hirsch w swoich interpretacjach brał pod uwagę dokonania współczesnej Biblistyki i docierał do faktycznego znaczenia słów analizując ich etymologię, filologię i symbolikę w połączeniu z tradycyjnymi komentarzami halachicznymi i agadetami talmudycznymi.
Jego kolejne dzieło, “Horeb” (odniesienie do góry Synaj), prezentowało filozoficzny komentarz do wszystkich 613 przykazań. Dodatkowo, rabin Hirsch wyjaśnił w nim praktyczne zasady ich przestrzegania.
Jego ostatnim dziełem były, wydane już po śmierci, komentarze do siduru (modlitewnika). Zazwyczaj wydaje się osobno zawarte tam komentarze do “Pirke Awot” oraz Księgi Psalmów.
Komentarz Rabina Hirscha do Tory w tłumaczeniu na angielski
Komentarz Rabina Hirscha do księgi Psalmów w języku niemieckim. Wydanie z 1882 r.
Prawdopodobnie największym wpływem na społeczność żydowską (do dziś odczuwalnym) była jego idea “Tora im derech erec”, choć po śmierci rabina Hirscha różnie interpretowano istotę tego podejścia. Dla niektórych, miało to być jedynie tymczasowe przyzwolenie na zaangażowanie się w studiowanie świeckich przedmiotów, aby poradzić sobie z zagrożeniami dziewiętnastowiecznej asymilacji. Dla innych, idea ta oznaczała zjednoczenie Tory i świeckiej nauki, gdzie studiuje się każdą dla niej samej. W tym podejściu studiowanie świeckiej nauki, literatury, sztuki czy filozofii było nie tylko dozwolone, lecz wręcz przydatne i korzystne niezależnie od wartości żydowskich. Jeszcze inni (pośród nich potomkowie rabina Hirscha) zajmują pozycję pomiędzy wyżej wspomnianymi. Uważają, że “Tora im derech erec” jest ideą ponadczasową i nie dotyczy jedynie jednego okresu historycznego. Z drugiej strony postrzegają studia nad Torą jako ważniejsze i dominujące nad świeckimi naukami. Z tego wypływał nacisk na poznawanie nauk ścisłych (jako przydatnych w jeszcze lepszym wypełnianiu nakazów Tory), a sceptyczne podejście do nauk humanistycznych.
Rabin Samson Raphael Hirsch zmarł w 1888 r. we Frankfurcie nad Menem.
Groby rabina Samsona Raphaela Hirscha oraz jego żony na cmentarzu żydowskim we Frankfurcie nad Menem.